Przyroda

Ukształtowanie terenu i bogactwo przyrody w rejonie Staniszewa spowodowały konieczność ochrony tego największego dobra w otoczeniu człowieka. Celem tej ochrony jest zachowanie unikatowych krajobrazów i występującej rzadkiej roślinności i świata zwierzęcego. W tym celu na terenie tzw. Szwajcarii Kaszubskiej i powiatu kartuskiego utworzono Kaszubski Park Krajobrazowy. Wymaga to określonych działań podejmowanych przez gminy, by utrzymać zdrowe środowisko zarówno dla ludzi, jak i dla przyrody. W obrębie terenów łąkowych i leśnych Staniszewa istnieją dwa zespoły przyrodniczo-krajobrazowe:

- Dolina Łeby w Kaszubskim Parku Krajobrazowym (wpisana do Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000). SOO Dolina Górnej Łeby - PLH 220006 - jest to obszar o powierzchni 2250,0 ha, obejmuje dolinę rzeki Łeby, rozcinającą silnie sfałdowaną morenę denną, czołową i sandry. Rzeka zaliczana jest do pstrągowo-lipieniowych. Na dnie doliny znajdują się wielogatunkowe wilgotne łąki, lasy, lasy łęgowe o cechach podgórskich. Głównym zagrożeniem dla tego obszaru jest system rowów melioracyjnych odwadniających dno doliny, co przyczynia się do zarastania szuwarami i zaprzestania ich użytkowania.

- Dolina Dębnicy, to zespół przyrodniczo-krajobrazowy rzeki Dębnicy na przestrzeni od miejscowości Stążki - Głusino - Staniszewo. Główną cechą tego krajobrazu jest rozległość i przestrzenność, krajobrazu zawierającego widok na Głusino i Staniszewo. Istotą ochrony jest zachowanie w niezmienionej formie pofałdowanego i urozmaiconego krajobrazu rolniczo-turystycznego. Zespół prezentuje najbardziej nienaruszony (historyczny) charakter gospodarowania na terenach dużych dolin rzecznych.

Rzeki Dębnica i Łeba mają charakter potoków podgórskich o bardzo dużym potencjale faunistycznym, szczególnie w zakresie ichtiofauny. Występuje tu m.in. głowacz białopłetwy, pstrąg potokowy i ciernik oraz gatunki chronione - strzebla potokowa, strzebla błotna, śliz, różanka i koza. Z ssaków występuje tu przede wszystkim wydra. Jednym z najważniejszych zadań dla urzeczywistnienia skutecznych działań dla rewaloryzacji krajobrazu kulturowego wsi jest zapis dziedzictwa i krajobrazu wsi. Podstawowymi składnikami krajobrazu są:

1) rzeźba (ukształtowanie): wzgórza, doliny, wąwozy, zlewnie rzek, rzeczek i potoków,

2) tzw. pokrycie - czyli przyrodnicze zespoły lasów, zadrzewień, łąk i kulturowe kompleksy wsi, przysiółków z zabudową, drogami, rozłogami pól uprawnych oraz z tzw. dominantami i elementami, jak przydrożne kapliczki i krzyże, stanowiące o niezwykłym bogactwie różnorodności krajobrazu Polski i Kaszub, a zwłaszcza kaszubskiej wsi Stajszewo. Na terenie staniszewskiego lasu, w Lasach Mirachowskich, występują obszary NATURA 2000, gdzie ochrona przyrody następuje w dwóch rezerwatach przyrody:

- Staniszewskie Błoto - rezerwat torfowiskowy, utworzony w roku 1916 na obszarze 130,41 ha. Obecnie jest to obszar o powierzchni 917,17 ha i obejmuje rozległe śródleśne torfowisko w obrębie kompleksu Lasów Mirachowskich, w strefie wododziałowej, na wysoczyźnie morenowej. Jest to jedno z największych torfowisk na Pojezierzu Kaszubskim, a zarazem najgłębsze znane w woj. pomorskim złoże torfu (średnia miąższu 5-6 m, maksymalna 11 m). Obecnie niemal na całej powierzchni torfowiska występują zbiorowiska leśne. Zabezpiecza się tu jedną z największych w województwie powierzchnię borów i brzezin bagiennych oraz populację widłaka jałowcowego. Do najcenniejszych zbiorowisk roślin tego obszaru należy mszar sosnowy, bór bagienny oraz brzezina bagienna z łanowo rosnącym widłakiem jałowcowatym. Na obszarze rezerwatu stwierdzono 5 gatunków roślin podlegających ochronie ścisłej: bagno zwyczajne, rosiczkę okrągłolistną, tujężę jednostronną wełnianeczkę darniową (zapisaną także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin), widłaka jałowcowatego oraz porosty - brodaczkę kępkową i chrobotka alpejskiego. Ochronie częściowej podlegają 2 gatunki: kruszyna pospolita (wilcza wiśnia) i porost płucnica islandzka. Rośnie tu także bażyna czarna i modrzewica zwyczajna. Do roku 1968 rezerwat Staniszewskie Błoto był ostoją legową głuszca, ale w dalszym ciągu jest ostoją żurawia.Występuje tu także skójka gruboskórkowa i wydra. Dostęp do rezerwatu wyznaczony jest tzw. aleją brzozową biegnącą w poprzek tego obszaru,

- Staniszewskie Zdroje - jest rezerwatem krajobrazowym o powierzchni 37,52 ha, w tym 24,61 ha pod ochroną ścisłą i powstał w 1972 roku. Położony na Pojezierzu Kaszubskim, w gminie Kartuzy, na obszarze Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Rezerwat chroni fragment Wysoczyzny Staniszewskiej i jej zbocza na lewym brzegu doliny Łeby w staniszewskim lesie w Lasach Mirachowskich. Utworzono go w celu zachowania zespołu źródlisk z unikatową roślinnością, charakterystycznych procesów geofizycznych, naturalnych lasów liściastych i urozmaiconego krajobrazu, będącego wytworem epoki lodowcowej. Rezerwat obejmuje fragment Wysoczyzny Staniszewskiej na lewym brzegu doliny Łeby i dzieli się na dwie części - większą, stanowiącą bogato urzeźbione zbocza doliny rzeki, mniejszą - fragment dużego wąwozu z okresowym strumieniem na dnie. W większej części rezerwatu znajduje się zespół źródeł oraz ośmiu małych wycieków położonych w dolnej połowie zboczy. Obszarom silnie uwodnionym towarzyszy roślinność o wybitnie źródliskowym charakterze, co jest rzadkością na Niżu. Zaznacza się to m.in. prawie zupełnym brakiem gatunków bagiennych oraz udziałem roślin o podgórsko-górskim charakterze rozmieszczenia, jak: przetacznik górski (Veronica montana), skrzyp olbrzymi (Equisetum maximum) i inne. Wyróżniono tu płaty łęgu jesionowo-olszowego (Circeao-Alnetum) i podgórskiego łęgu jesionowego (Carici remotae-Fraxinetum) oraz szuwar manny gajowej (Glycerietum nemoralis-plicatae), zbiorowisko wykształcające się w bezpośrednim sąsiedztwie obfitych źródeł. Ma ono charakter podgórsko-górski i jest rzadkością na Niżu Polskim. Tu na stromych zboczach wysoczyzny morenowej i występują unikatowe zbiorowiska roślinne, zespoły żyznej i kwaśnej buczyny niżowej (Luzulo pilosae-Fagetum), porastającej zbocza. Mniejsze powierzchnie na zboczach, bliżej ich podnóża lub wierzchowiny, zajmują płaty zbiorowisk leśnych tworzonych głównie przez buka, jak żyzna buczyna niżowa (Melico-Fagetum), grąd gwiazdnicowy (Stellario-Carpinetum), z udziałem dębu szypułkowego, grabu pospolitego i leszczyny oraz las dębowo-bukowy (Fago-Qercetum). Osobliwością są zbiorowiska podgórskiego szuwaru, manny gajowej i podgórskiego łęgu jesionowego ze skrzypem olbrzymim.Rośliny podlegające ścisłej ochronie: gnieźnik leśny, naparstnica zwyczajna, obuwik pospolity, paprotka zwyczajna, skrzyp olbrzymi, tojad dziobaty, wawrzynek wilcze łyko, widłak gwiaździsty i jałowcowaty, wroniec widlasty, bluszcz pospolity, kalina koralowa, konwalia majowa, kopytnik pospolity, porzeczka czarna, przytulia wonna, turówka leśna i wonna. Na szczególną uwagę zasługuje 8 gatunków górskich i podgórskich. W rejonie Staniszewskich Zdrojów występuje rzadki ptak na nizinach, pliszka górska. Do rezerwatu prowadzi czerwony szlak turystyczny, jest też ścieżka spacerowa. Rezerwat można zwiedzać szlakiem przechodzącym w pobliżu źródlisk w południowej części rezerwatu.

Bardzo dobrą wiadomością dla mieszkańców Staniszewa i turystów, którzy znajdą się w tych ciekawych okolicach, jest wypowiedź Burmistrza Miasta i Gminy Kartuzy pana Mieczysława Grzegorza Gołuńskiego, zamieszczona na portalu Kartuzy.info w dniu 18.09.2015r., na temat zagospodarowania starej szkoły w Staniszewie. Budynek szkoły ma być zmodernizowany i z dniem 1.09.2017r. ma tam funkcjonować tzw. Zielona Szkoła czyli Centrum Edukacji Ekologicznej. Do Staniszewa będzie też przeniesiona z Kartuz Dyrekcja Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, która będzie koordynować całe ekologiczne przedsięwzięcie. Słowa i zachwyty Burmistrza brzmią okazale, dlatego warto je przytoczyć: " To jest piękny teren do zagospodarowania, można z tego zrobić piękną szkołę ekologiczną. Tym bardziej, co jest istotne, ten teren gminy czyli okolice Mirachowa i Staniszewa ma najpiękniejsze walory kulturowe i przyrodnicze. Są tam nie tylko grzędy, diabelski kamień czy też zdroje staniszewskie, ale i lasy mirachowskie."